Tekst źródłowy strony Teoria ograniczeń

'''Theory of Constraints''' (TOC) (również teoria wąskich gardeł lub zarządzanie przepustowością) odnosi się do całokształtu procesów myślowych i metod poprawy wydajności (''przepustowości'') systemów opartych na ideach Eliyahu M. Goldratta.

Teoria wąskich gardeł opiera się na wiedzy z teorii systemów, że przepustowość systemu jest określona wyłącznie przez czynnik ograniczający (''[[wąskie gardło]]'' lub ang. ''constraint''). Przepustowość można poprawić tylko wtedy, gdy cały system jest zoptymalizowany pod każdym względem, zaczynając od czynnika ograniczającego.

Skuteczne, praktyczne metodologie kontroli produkcji (''[[Drum-Buffer-Rope]]''), marketingu i sprzedaży, handlu, zarządzania [[Łańcuch dostaw|łańcuchem dostaw]], finansów i kontrolingu, opracowywania strategii, a przede wszystkim zarządzania projektami opierają się na procesach myślowych wąskich gardeł.

== Historia ==
Teoria ograniczeń (TOC) to ogólna filozofia zarządzania, wprowadzona przez Eliyahu M. Goldratta w jego książce zatytułowanej ''The Goal'' z 1984 r., która ma na celu pomóc organizacjom w ciągłym osiąganiu ich celów.  Goldratt zaadaptował tę koncepcję do zarządzania projektami w swojej książce ''Critical Chain'' , opublikowanej w 1997 roku.

== Pięć kroków do usprawnienia ==

# Zidentyfikuj ograniczenia / [[wąskie gardło]]:  W każdym łańcuchu wartości istnieje dokładnie jeden system, który ogranicza przepustowość. W produkcji jest to zwykle etap procesu o najniższej wydajności, w zarządzaniu projektami jest to określony zespół lub umiejętność. Ale może to być również zdolność zarządzania, myślenie i przepustowość komunikacyjna. Wąskie gardło jest identyfikowane poprzez analizę zapasów lub odpowiednio dostosowane procesy planowania.
# Zdecyduj, jak wykorzystać ograniczenia systemu: Po skupieniu się na wąskim gardle staje się jasne, że zwykle nie jest ono optymalnie wykorzystywane. Optymalizacja idzie w dwóch kierunkach. Z jednej strony należy zadbać o to, aby wąskie gardło nigdy nie było puste, tj. zawsze miało listę roboczą. Z drugiej strony wąskie gardło musi zostać uwolnione od wszystkich zadań, które niekoniecznie muszą być przetwarzane w wąskim gardle.
# Podporządkuj wszystko inne powyższej decyzji: Tutaj wszystkie procesy wsparcia są systematycznie dostosowywane do wąskiego gardła. Należy upewnić się, że w całym systemie jest tylko tyle pracy, ile faktycznie można przetworzyć przez wąskie gardło. 
# Zmniejsz ograniczenia systemu: Następnym krokiem jest usunięcie wąskiego gardła . Dokonuje się tego wyraźnie po dwóch poprzednich krokach, gdyż zwykle wiąże się to ze wzrostem kosztów stałych i istnieje ryzyko utrwalenia się dotychczasowych, niekorzystnych paradygmatów zarządzania.
# Zacznij ponownie od kroku 1: zawsze istnieje wąskie gardło systemowe. Gdy tylko wąskie gardło zostanie rozwiązane, w innym miejscu musi powstać nowe. Rozpoczyna się cykl charakteryzujący się szybką poprawą.

Największym wyzwaniem nie jest spocząć na laurach, ale skupić się na kolejnym wąskim gardle.

== Procesy myślowe ==
W kontekście teorii wąskich gardeł opracowano narzędzia, które pomagają przełamać blokady mentalne, uczynić założenia przejrzystymi i wypracować nowe rozwiązania, czyli zainicjować procesy myślenia i zmiany.

''Co należy zmienić?''

* [[Current Reality Tree]] (CRT): drzewiasta reprezentacja aktualnego stanu oparta na niepożądanych zdarzeniach.
* [[Evaporating Cloud]] : graficzna reprezentacja istniejącego dylematu lub konfliktu. Prezentacja promuje ujawnienie podstawowych założeń, które są systematycznie kwestionowane, co często prowadzi do nowych spostrzeżeń i znalezienia korzystnych dla obu stron rozwiązań lub ujawnienia szkodliwych reguł.

''Dokąd powinna prowadzić zmiana?''

* [[Future Reality Tree]] (FRT): drzewiasta reprezentacja przyszłego pożądanego stanu z naciskiem na działania, które należy podjąć.
* [[Negative branch reservations]]: przyszłe drzewo i jego miary są uzupełnione zastrzeżeniami - możliwe negatywne skutki uboczne.

''W jaki sposób zmiana powinna zostać spowodowana?''

* [[PreRequisite Tree]]  (PRT): reprezentacja drzewa, która pokazuje, jakie warunki wstępne muszą zostać spełnione, aby osiągnąć cel (drzewo przyszłości). Punktem wyjścia jest poszukiwanie przeszkód na drodze do celu.
* [[Transition Tree]] (TRT): reprezentacja drzewa, które działania należy podjąć i dlaczego, w jakiej kolejności, aby osiągnąć cel.

== Obszary zastosowań ==

# Kontrola produkcji - ''[[Drum-Buffer-Rope]]''
# Marketing i sprzedaż: zastosowanie teorii wąskich gardeł powinno skutkować uwolnieniem mocy produkcyjnych, spadkiem czasów przerobu i kosztów oraz poprawą terminowości dostaw. Dzięki temu firma wyróżnia się na tle konkurencji.
# Handel detaliczny: teoria wąskich gardeł w handlu detalicznym obejmuje ścisłą koordynację w całym łańcuchu dystrybucji poprzez priorytetowe traktowanie szybkiego uzupełniania zapasów, tak aby można było uniknąć nadmiernych zapasów i niedoborów.
# Zarządzanie łańcuchem dostaw: to kompleksowe zastosowanie teorii wąskich gardeł do pierwszych trzech obszarów zastosowań.
# Finanse i kontroling: teoria wąskich gardeł działa z kilkoma parametrami (przepustowość, zapasy/inwestycje i koszty operacyjne). Wszystkie decyzje finansowe są oceniane wyłącznie pod kątem ich wpływu na wąskie gardło.
# Rozwój strategii: gdy tylko zostanie osiągnięta doskonałość operacyjna, kwestie strategiczne wysuwają się na pierwszy plan. Dzięki konsekwentnemu stosowaniu procesów myślowych powstaje drzewo strategii i taktyki, które ma na celu długoterminowe bezpieczeństwo firmy, a tym samym miejsc pracy.
# Budowa instalacji i zarządzanie projektami (zarządzanie projektami w łańcuchu krytycznym): podstawą jest kontrola produkcji, a zatem jest w pełni zdolna do realizacji wielu projektów. 

== Metody ==
W trakcie implementacji teorii wąskich gardeł wykorzystuje się szereg metod, z których część jest zgodna z obszarami zastosowań.

* [[Drum-Buffer-Rope]] : Kontrola produkcji, gdy w przedsiębiorstwie występuje wąskie gardło.
* [[Simplified-DBR]] : uproszczony DBR , gdy wąskim gardłem jest rynek.
* [[System PULL]] : zasady sprytnego rozmieszczania zapasów, tak aby pożądany produkt z dużym prawdopodobieństwem znajdował się w magazynie w punkcie sprzedaży wtedy gdy jest potrzebny.
* [[Mafia-Offer]] : Wykorzystanie doskonałości operacyjnej jako wyjątkowej przewagi konkurencyjnej.
* [[Critical Chain Project Management]]: rozwiązanie do zarządzania wieloma projektami w celu niezawodnego dotrzymywania terminów i zwiększania przepustowości.
* Procesy myślowe: procesy myślowe wspomniane powyżej.
* Drzewa strategii i taktyki : ogólne modele procedur dla standardowych zastosowań teorii wąskich gardeł.
* [[Layers-of-Resistance]]: Model wyjaśniania i pokonywania przeszkód.

== Bibliografia ==

* Victoria J.Mabin, Steven J. Balderstone: The performance of the theory of constraints methodology : Analysis and discussion of successful TOC applications. In: International Journal of Operations & Production Management. 
* Eliyahu M. Goldratt: What is this thing called Theory of Constraints and how should it be implemented? North River Press, Great Barrinton. 

[[Kategoria:Psychologia pracy i organizacji]]